Lezing Oude Testament: Exodus 6: 2-8,
Evangelielezing: Lucas 13: 1-9
Eerlijk gezegd heb ik geaarzeld om het plaatje dat voor de dienst op de beamer stond daarop te zetten.
Het is een tekening van een website voor gezinnen rond geloof en Bijbel,
en wie het evangelieverhaal van vanmorgen kent over de vijgenboom zal het direct hebben gesnapt.
Zeker met het thema van vandaag daarbij: ‘Wordt het nog wat?’
Op het plaatje zien we de eigenaar van de wijngaard en de wijngaardenier.
De wijngaardenier pleit voor de boom die ook na 3 jaar nog geen vruchten heeft:
‘laat hem nog dit jaar staan, ik zal er goed voor zorgen, misschien zal de boom dan vruchten dragen’.
De eigenaar staat voor God en de wijngaardenier voor Jezus.
Zo pleit Jezus voor ons bij God, vanwege onze vruchteloosheid, zo verbeeldt het plaatje.
We zien een boze eigenaar, dus: een boze God.
Maar is dat wat we onze kinderen willen laten zien?
Is dat ons Godsbeeld?
Een God die boos is en straft ‘hak hem maar om’, als we geen, of niet genoeg, vruchten dragen: vruchten van geloof, liefde, geduld, goedheid, vrede.
Ook in het Oude Testament wordt af en toe geschreven over de toorn, de woede van God.
Maar dan gaat het altijd over Gods woede over onrecht, kwaad dat er gebeurt.
Wij geloven liever in een God die liefde is, genadig en vergevend,
die het goede met ons voorheeft en ons het goede leven wil schenken.
Een God zoals wij die in Jezus kunnen herkennen: liefdevol, vergevend, barmhartig.
In plaats van streng oordelend en straf uitdelend: ‘hak hem/haar maar om’.
Maar dat af en toe in de Bijbel gesproken wordt over Gods woede geeft ook aan dat God geen lievige God is die alles maar goed vindt.
Alsof het niet uitmaakt wat je doet en hoe je leeft.
Onrecht blijft onrecht en God vraagt van ons goed te doen, goede vruchten.
Dit plaatje van de strenge eigenaar/God sluit wel aan bij het godsbeeld van de mensen die bij Jezus komen met het verhaal dat Galileeërs die aan het offeren waren door Pilatus zijn gedood.
‘Hun bloed vermengt met dat van hun offerdieren’ – het klinkt bijna poëtisch, dichterlijk,
- of juist cynisch, want het is natuurlijk een gruwelijk gebeuren wat ze vertellen.
Tijdens het offeren, hun godsdienstuitoefening in de tempel, zijn ze vermoord door de soldaten van Pilatus.
Kerkasiel bestond in die tijd blijkbaar nog niet.
Waarschijnlijk waren de Galileeërs verzetsstrijders, uit Galilea kwam in die tijd het meeste verzet tegen de Romeinse overheersing.
Tijdens het offeren zullen ze hun wapens afgedaan hebben, dus juist op het moment dat ze kwetsbaar zijn worden ze overvallen en gedood door de soldaten.
Zoals we nog steeds af en toe berichten horen van machthebbers, terroristen, individuele schutters, die kerken, synagogen of moskeeën binnengaan om al schietend dood en verderf te zaaien.
Degenen die Jezus hierover vertellen spreken het niet uit maar Jezus begrijpt hun gedachte daarbij:
‘Denken jullie dat ze grote zondaars waren, groter dan anderen, en dat ze daarom dit lot hebben ondergaan?’
Zo dacht men in die tijd.
Kwaad dat je overkomt, ziekte, ongeluk, is een straf van God voor zonden die je gedaan hebt.
Denk aan de vrienden van Job, die het lijden van Job verklaren met hun geloofsstelling dat ‘God het goede beloont het kwade en straft’.
Job zal het er wel naar gemaakt hebben en dus verdiend.
Of de blinde man die langs de weg zit waar Jezus voorbij komt.
De leerlingen vragen Jezus of de man blind is vanwege zijn eigen zonden of vanwege die van zijn ouders.
Een gedachte die Jezus direct tegenspreekt en afwijst.
Maar die gedachte leeft blijkbaar ook bij degenen die bij Jezus komen met hun verhaal over de vermoorde Galileeërs.
En Jezus kent nog wel een voorbeeld: de 18 die stierven doordat de toren van Siloam op hen viel.
Denken jullie soms dat zij schuldiger zijn dan anderen?
Misschien moeten we toegeven dat dat beeld ook weer niet zo heel ver van ons af staat.
‘Boontje komt om z’n loontje’ zegt het spreekwoord: als je iets verkeerds doet krijg je uiteindelijk je verdiende straf, ‘Eigen schuld, dikke bult’.
We kunnen de voorbeelden daarbij wel invullen: roken, ongezond leven, hard rijden.
‘Waar heb ik dit aan verdiend?’ zeggen mensen soms, of: ‘Het wordt je niet door mensen aangedaan’.
Uitspraken en verklaringen waarmee we misschien vooral onze eigen angst bezweren.
Als er een oorzaak, reden is bij die ander, dan zal het ons misschien niet overkomen.
Dat straffende Godsbeeld bestrijdt Jezus:
‘Denken jullie dat die mensen schuldiger waren, grotere zondaars dan anderen die dat niet overkomt?’
Tot twee keer toe antwoordt Jezus zelf: ‘Zeker niet.’
Jezus keert de blik om: kijk liever naar je zelf in plaats van over anderen te oordelen.
Ook twee keer: ‘maar als jullie niet tot inkeer komen zul je allemaal net zo sterven als zij’.
Jezus roept op tot inkeer, bekering.
Daarmee bedoelt hij niet dat ze tot geloof moeten komen.
Waarschijnlijk waren het al vrome, joodse mannen.
Inkeer, bekering, meta-noia betekent letterlijk: na-denken, anders denken, verandering van gedachten, en van daaruit ook anders gaan doen.
Tot inkeer komen, bekering betekent in Bijbelse taal: anders gaan leven, andere keuzes maken.
Nadenken over je leven: hoe leef ik? Geef ik mijn tijd, mijn leven een goede invulling.
Doe ik de goede dingen, is mijn leven zinvol, vruchtbaar?
Zinvolle vragen voor ieder mens.
Daarom vertelt Jezus daarbij de gelijkenis van de onvruchtbare vijgenboom.
Een vijgenboom in een wijngaard die al drie jaar geen vruchten geeft.
De eigenaar wil de boom daarom omhakken.
Maar de wijngaardenier vraagt nog een jaar geduld, hij zal de boom goed verzorgen, de grond omspitten, extra mest, misschien komen er dan vruchten.
Zo niet, dan moet de eigenaar de boom maar omhakken.
Blijkbaar kan de wijngaardenier dat zelf niet over z’n hart verkrijgen.
Is hij gehecht aan de boom, kijkt hij niet naar het economische nut zoals de eigenaar doet, maar waardeert de boom, misschien om z’n schoonheid,
of vanwege de schaduw waarin de arbeiders van de wijngaard kunnen zitten en rusten.
Niet altijd is economisch rendement en opbrengst het enige nut.
Een uitleg van de drie jaar waarin de vijgenboom geen vruchten geeft, verwijst naar de synagoge waar men in drie jaar de hele Torah, de eerste 5 Bijbelboeken leest,
van Genesis 1 tot Deuteronomium 34, en daarna begint men weer opnieuw.
Men begint in het vroege voorjaar met Genesis 1 en is dan een jaar later precies met het Paschafeest bij Exodus 12, het verhaal van de uittocht, Pascha.
Vier weken daarvoor, voor het Paschafeest, leest men dan Exodus 6, net zoals wij vandaag hebben gelezen, ook vier weken voor Pasen.
Exodus 6 waarin 4 keer de Godsnaam klinkt, aan het begin en einde van de lezing en in het midden: Ik ben de Heer, Gods naam die betekent: Ik ben die Ik ben, de Betrouwbaar Aanwezige.
En in onze lezing klinkt al kort het Paschaverhaal:
de vier werkwoorden die ook bij de joodse Paschamaaltijd bij de vier bekers wijn klinken:
‘Ik zal de last van je afnemen…..’, ik zal jullie uit je slavenbestaan bevrijden…….’, ik zal jullie verlossen…..’ en ‘ik zal jullie aannemen als mijn volk en jullie God zijn’.
Vier werkwoorden hoe God zijn volk bevrijdt uit het slavenhuis Egypte.
Met de vijgenboom en die drie jaar verwijst Jezus zo naar God als Bevrijder.
Niet een God die goeden beloont en kwaden straft, of die straft voor vruchteloosheid,
maar God die bevrijdt, in vrijheid zet, in ruimte zet.
Die geduldig is en barmhartig, liefdevol.
De God van Pascha en van Pasen die steeds weer een nieuw begin geeft.
Tijd en mogelijkheid om je leven te bezien,
te zien en te doen wat misschien anders moet en kan.
Daarom pleit de wijngaardenier, in wie wij Jezus en in hem God mogen herkennen,
daarom pleit de wijngaardenier om de boom nog een jaar te laten staan.
Als beeld dat we de tijd ontvangen om ons die naam van God de Bevrijder eigen te maken.
Tijd om toe te leven naar Pasen,
om als Paasmensen in en vanuit het geloof in die Naam te gaan leven.
Als bevrijde mensen goede vruchten voort te brengen:
‘De liefde en de vreugde, en vrede allermeest.’