Evangelielezing: Johannes 15: 9 – 17,
Onze evangelielezing van vanmorgen klinkt nog weleens bij een kerkelijke huwelijksviering.
Misschien roept bij sommigen de tekst die associatie en mooie herinneringen in gedachten.
En deze tekst past voor je gevoel daar natuurlijk prima en mooi bij, bij de huwelijksviering, de zegening van de liefde van twee mensen.
Maar liefst 9 keer klinkt het woorden ‘liefde’ of ‘liefhebben’ in dit gedeelte.
En 5 keer klinkt het woord ‘opdracht of opdragen’, soms in onze vertaling weergegeven als ‘gebod’: ‘Mijn gebod is dat jullie elkaar liefhebben’.
Liefde gegrond in de opdracht van Jezus die zíjn weg gaat vanuit de liefde van God.
Een doorgaande lijn dus:
vanuit de liefde van God, zoals wij die kennen en ontvangen in Jezus, met elkaar leven in liefde.
Een mooi begin, goede grond en opdracht voor een leven samen van twee mensen.
Maar toch gaat het daar niet alléen over in de woorden van Jezus.
Hier klinkt voor liefde in het Griekse niet het woord ‘eros’, de romantische liefde.
In het Grieks in het Nieuwe Testament worden drie verschillende woorden voor liefde gebruikt:
Eros: de romantische liefde, filia: de vriendschappelijke liefde en agapè: de dienstbare liefde.
En dat laatste is het woord voor liefde dat hier steeds klinkt in de woorden van Jezus:
‘agape’, de dienende, dienstbare liefde.
Wat natuurlijk ook zinvol is om te benoemen voor een huwelijksrelatie, een liefdesrelatie:
dienstbare liefde
– dan wel in de goede zin van het woord en als wederzijdse dienstbaarheid.
Maar hier is de strekking van Jezus z’n woorden breder dan alleen de persoonlijke liefdesrelatie tussen twee mensen.
Dat blijkt wel uit de context van deze woorden.
Jezus spreekt deze woorden in een lange afscheidsrede bij het laatste avondmaal met zijn leerlingen, vlak voordat hij gevangen genomen en gekruisigd zal worden.
Alsof Jezus nog één keer wil zeggen en duidelijk wil maken waar het hem om gaat en om gegaan is in zijn leven, zijn woorden, gelijkenissen, tekenen.
Als een gesproken testament, een samenvatting van zijn leven,
van wat Jezus zijn leerlingen en daarin ook ons heeft willen geven en leren:
Dienstbare liefde.
Met voor hemzelf als uiterste consequentie van zijn trouwe liefde: zijn naderende dood.
De kruisdood waarin Jezus zijn eigen woorden waarmaakt:
‘Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden’.
De liefde die wij vandaag vieren en gedenken in het avondmaal, het delen van brood en wijn als tekenen van zijn gebroken lichaam en vergoten bloed.
Tekenen van Jezus’ liefde tot het uiterste,
om ons Gods trouw en liefde te doen kennen:
liefde sterker dan het kwaad, sterker dan alle donkerte, duistere daden die mensen elkaar aandoen.
Liefde die uitloopt op opstanding, Licht, nieuw leven.
Liefde als geschenk aan ons om vandaaruit bemoedigd, hoopvol en geïnspireerd in liefde te leven,
met elkaar, met mensen om ons heen, dichtbij en ver weg.
Vandaag, op 5 mei, Bevrijdingsdag, de dag na 4 mei, willen we met name ook stil staan bij die uitspraak van Jezus over liefde tot het uiterste:
‘Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden’.
In het besef dat deze zin voor veel mensen, nog steeds, juist deze dagen een beladen zin kan zijn.
Voor al de mensen die gisteren in de twee minuten stilte hebben gedacht aan een familielid, ouder, grootouder, broer, vrienden of strijdmakkers die in de oorlog hun leven hebben gegeven voor ons land, voor vrijheid en vrede voor familie, vrienden, landgenoten.
Deze uitspraak van Jezus klinkt dan wel heel concreet.
En met veel eerbied en respect past het ons om die offers te gedenken.
Tegelijk moeten we oppassen deze zin van Jezus, ook waar hij spreekt over ‘vrienden’,
te versmallen tot de kring van het eigen volk, eigen land, bondgenoten.
Dan zou iedere partij, iedere kant in een conflict of oorlog dat kunnen doen,
ook in de Tweede Wereldoorlog de Duitse soldaten die ook vochten voor hún vrienden, familie, land.
Recenter hebben we gezien hoe zelfs Poetin deze uitspraak van Jezus citeerde in een toespraak in 2022, een maand na de inval in Oekraïne,
een toespraak ter gelegenheid van de 8e verjaardag van de annexatie, de - zoals hij het noemde - ‘hereniging’ met de Krim.
“Het belangrijkste doel en motief van de militaire operatie die we in Donbass en Oekraïne hebben gelanceerd, is om deze mensen te verlossen van het lijden, van deze genocide. Op dit punt herinner ik me de woorden uit de Heilige Schrift: “Niemand heeft een grotere liefde dan deze, dat een man zijn leven geeft voor zijn vrienden.”
Dat kunnen we natuurlijk afdoen als misbruik van Jezus z’n woorden, en dat is het ook.
Er is natuurlijk verschil tussen offers die gebracht worden voor een brute aanval in dienst van een machthebber die zijn macht en heerschappij wil uitbreiden,
en offers die gebracht worden juist in verzet tegen zulk machtsmisbruik, zoals wij gisteren op 4 mei herdacht hebben.
Maar tegelijk moeten we ook stellen dat ook wij deze woorden van Jezus:
‘Er is geen groter liefde dan je leven te geven voor je vrienden’
niet alléen kunnen reserveren voor liefde en inzet voor onze eigen kring, familie, vrienden, volk en bondgenoten.
Ze gelden niet alleen voor gelijkgestemden, geestverwanten, medestanders, partij- of geloofsgenoten.
Jezus herinnert in ditzelfde gedeelte zijn leerlingen eraan dat hij hen heeft uitgekozen en op weg gestuurd om vrucht te dragen.
De vruchten van de liefde.
De liefde van God die wij in Jezus leren kennen en ontvangen, om daarvan te delen.
Ook in een vijandelijke wereld zoals dat zeker gold voor de gemeente waar Johannes voor schrijft,
Johannes schrijft zijn tekst vooral in discussie met de joodse leiders van zijn tijd, met de groeiende, steeds vijandelijker kloof met de synagoge, de joodse gelovigen.
En tegelijk was er de Romeinse overheersing waarin de vervolging steeds meer en bedreigender werd.
Het antwoord op die vijandigheid is liefde,
de onderlinge liefde in de gemeente, de verbondenheid met elkaar,
en het uitdragen van die liefde in het concrete, dagelijkse leven.
Liefde die niet, die nooit andere mensen of vrijheid en vrede kan en mag bedreigen.
Jezus beschrijft het als één doorgaande stroom:
‘de Vader heeft mij liefgehad, zo heb ik jullie liefgehad, blijf in mijn liefde door elkaar lief te hebben en ga zo op weg om vruchten van liefde te dragen’.
In die stroom van liefde mogen wij vandaag voegen in het ontvangen en delen van brood en wijn, tekenen van die liefde.
Ontvangen om bemoedigd en geïnspireerd te worden door Gods Liefde en de kracht van liefde.
Ontvangen om te delen en door te geven,
opdat liefde, vrede en vrijheid eens wereldwijd álle dagen gevierd zal kunnen worden.
Alle dagen Bevrijdingsdag.